December 10: Meeoibagi Puwarida Mutnairaroidaba Numit

December 10: Meeoibagi Puwarida Mutnairaroidaba Numit

PUBLICITY COMMITTEE CORCOM | Ref/No/PC-PR-85/09/12/2025

December 10, numit asi Engkumja 1948 da Melemgi puwarida mutnaidana leihouragadaba “Melemgi Meeyamgi Hak Kanba Numit (International Human Rights Day)” haina safongkhiba numitni. Ngasidi chahi 76 mapung fare. Engkumja 1948, December 10 da United Nations Organisation (UNO) gi General Assembly na Universal Declaration of Human Rights (UDHR) chatnare haina laothoktuna December 10 asibu sanagi mayekna eduna thamlambagi puwari ama semkhi. Sathiraba Melemgi Anisuba Laanjao (World War II) gi matungda asigumba miyoiba khunnaibu nungsi heitana tumna hatpa amadi otpi-neibiba kaya asi matungda thoktanaba 1945 da United Nations Organisation semkhraba matungda meeoiba furuppu Melemgi thakta chap mannana ekai khumnabagi mannaba mityengda leinanabagidamakta Melemgi leibaksingna UDHR gi kayat asi semminnakhibani. 1948 da UDHR bu Paris da chatnare haina laothokkhiba numit asibu ngasi Melemgi furup meeyam eikhoina International Human Rights Day haina Melemgi meeyam pumbana ningsingduna thouram pangthoknari. Meeoibagi hak kanba, meeoiba furup pumnamak mannaba thakta hingminnaba, meeoiba furup pumnamak maning tamna supnam leingak yaodana hingminnaba amasung achumba wayel thouda pangthokminnaba haibasina numit asibu ningsingduna thouram pangthokpagi maram oiri.

December 10 numit asidagi henna maru oiba atoppa numit ama meeoibagi puwarida leiramkhini haiba thajade. Numit asina meeoiba furup khudingmak, khunnai khudingmakta nattana meeoiba khudingmak akiba yaodana maning makha tamna hingnabagi thoudang adu piri. UDHR haibasi echam chamba cherol ama natte, masi Malemda tangdu – leitana hingba ngamnanaba amadi Melemgi meeoibagi hak kanba ngamnaba Law gi kanglon kaya semnabagi hourakfamsu oiribani.

Manipur (Kangleipak) da meeoibagi hak amadi lan-gi chatna pathap khonggaonaba:

Puwarigi liklamda Manipur (Kangleipak) pu India na Engkumja 1949 da namlou lousinkhiba asina Manipur meeyamgi lisang sitna chattharakliba Ningtam ehou amasung Meeoibagi hak khonggaonaba thingnabagi leppa naidaba ehou kayagi hourakfam oirakli. Chahi lising kaya lisang sitna Kha Nongpok Asia gi nongchup chidaida maning tamna hai-humna pallamba Manipur leibakpu Manipur meeyamgi ayaba yaodana India na United Nations Charter gi Article 2 (4) bu khonggaonaduna Manipur (Kangleipak) pu namfuda lousinbikhibadagi asuk kuiba chahi kaya leingaklonda charangnaba kaya thokhanba, lanmeena koina laanban chansinbada nattana meeoibagi hak khonggaonabagi masing thingamdraba thoudok kaya nongma kangdana thokli.

India leingakna kakhal naina meeot-meenei kaya chatthabada nattana meeoibagi hak khongaonaba amadi laan-gi chatna-pathap thugaiba lanjang kaya Manipur (Kangleipak) meeyamgi mathakta aratpa leitana nongma kangdana Manipur ( Kangleipak ) ki furupsingbu paktaknana mutthatlage matagum chattharakli. Masigi mathakta tamthiraba Armed Forces (Special Powers) Act (AFSPA), 1958 pu Manipur ( Kangleipak ) pumba paktaknana thamduna faningba mee faba, hatningba mee hatpa, mafam khangdana manghanbibada nattana keisumsangda minungsi yaodana otpi-neibibagi thoudok kaya chatthari.

India na Manipur ( Kangleipak ) da chatthaba paktak meehat (Genocide) khara:

Heirangoithong Massacre (1984): Engkumja 1984 gi March 14 da Heirangoithong da sakkhangdabasina CRPF personnel ama nongmeina kaplamle haibagidamak mafamduda Volleyball Match ama thawai tana yengliba meeyam lising 2 mukki marakta CRPF personnel singna aratpa leitana nongmei kapsinkhi, hand grenade langsinkhi. Hand grenade singdudi pokkhaikhide. Thoudoktuda meecham 13 CRPF na hatkhi, mecham 33 rom sathina sokkhi. Meekup kharadanggi manungda Heirangoithong gi volleyball ground adu Vietnam gi My Lai khunggangda American lanmeesingna khutlai paijadraba meechamsing kapthukhiba thoudoktuga mannakhi. Asiba amasung asokpasinggi khangamdraba nahekholga loinana Heirangoithong gi volleyball ground da sinthakhiba ekhengna yangganglabi Nambul Turel da chenthakhi.

Operation Bluebird (1987): India gi lanmeesingna makhoida lalhoubasingna Engkumja 1987 ki July 9 da Senapati Distict ki Oinam khulda leiba Assam Rifles ki post ta landaduna Assam Rifles personnel 9 hatkhi haiduna madugi laman khumba oina Oinam Khulgi akoibada leiba khul 30 July 11 dagi houraga October loiba faoba tha 4 chupna combing operation chatthaduna maral leijadraba meecham 12 faraga point blank ta nongmeina kaptuna hatkhi. AR na ot-neibadu urubadagi angang 6 yaona meeoi pakhattuna sikhi, khunja 312 tamthina ot-neikhi. Yum-kei, church, fougei kaya thudekkhi, mei thadokkhi, pot-chei hurankhi, ok, yen chathokkhi. Nupee oibi kaya famlanbata nattana Oinam khulgi meerollabi nupi anibu angang unaramdaigi naoyek fanglabada, medical gi tengbang pibibagi mahutta meeyam mamangda angang unahankhi, mayang lanmeesing aduna nok-kheduna yengkhi.

RIMS Massacre (1995): kumja 1995 gi January 7 ki ayuk anganbada India romdagi lakpa mayangsingbu tonganna khandoklaga naton namba WESEA lamdamgi Arunachal Pradesh tagi MBBS tamliba maheiroi ama yaona meecham 9 bu pareng lengduna India gi lamlou lanmeesingna nongmeina kaptuna hatkhi.

Malom Meehat (Massacre), 2000: India gi National bravery award fangba ama yaona meecham 10 mayangsing khandoklaba matungda India gi Paramilitary forces singna Engkumja 2000 gi November 2 da Malom da minungsi yaodana areiba nongmei maru kapsinduna hattokpikhi. Meehat asina Malemda segak kaina maming chatkhraba Irom Sharmila gi AFSPA mutthatlu haibagi khollao puba chahi 16 chara henbagi khongjanggi hourakfam oikhi.

Jakuradhor Massacre (2024): Numit 5 ni laanfa oina thamjillaba matungda tha 8 khakta ngairiba angang macha ama yaona chamjaraba nupi angang 6 pu houkhiba November 15, 2024 da India gi loilam lanmeegi khutnek lanmee (mercenaries) singna meenungsi yaodana lan-gi chatna pathap thugaiduna nupi oibigi ekai khumnababu temsingnaduna, nongmeina kaptuna amadi utupna thomdattuna hattokpikhi.

Asigumba meehatsing asigi mathakta, yelhou furup kayagi kangkhul mutthatpagi chattharakpa lanjang, India gi khubamnunggi senmitlon semgatlakpa, furup masel hatnahanba, Manipur ( Kangleipak ) bu lanmeena khoi mahum saba leibak ama onthoknaba India leingakna Manipur (Kangleipak) gi mathakta aronba laallong kaya makhoigi khutnek lanmeega loinana chattharakli.

Yelhou furupki mathakta chatthariba India gi Aronba Lanjang (Proxy War):

India leingakna Manipur ( Kangleipak )gi furup kayabu machoi – machoi tahanduna ethnic lanmee semgatlaga makhoida khutlai pisinduna kanglup kanglupki apikpa lan thokhanduna Manipur meeyamgi apunba Ningtam Ehoubu namthanaba hotnari. Makhoina haiba enba, kullu kunba, leppu leppa yaba khutnek lanmee (mercenaries) kaya semgattuna makhoida India gi military gi areiba khutlai amadi training pisinduna India na Manipur ( Kangleipak ) kouba eramdam asi India gi Aronba Lanjang (Proxy War) chatthafam oihanduna Manipur (Kangleipak) meeyamgi Ningtam Ehougi mayaokta leiba achouba lanfam ama onthorakli. Asigumlaba loilamgi sarou lang asina Meeoibagi hak khonggaonabagi kham – thengba cheinakhol kaya ngasigi Meecham – Meeyamna fangbada nattana Melemgi lan-gi chatna-pathap kayabu nachungba toudana India gi occupational forces amadi makhoigi khutnek lanmeesingna ningaidana thugairi. Asigumba thoudoksing asi Manipur ( Kangleipak ) ki tunglamchatkidamak thou puriba meeyamgi lup (CSO) singna Melemgi meeyamgi nakongsingda youhanba chang-e amadi Democracy gi marisuba yumbini hairiba Press Media na akiba yaodana achumba e-paobu marik chumna fongdokpa ngambagi thouna adu leiba mathou tai.

Houjik eikhoi kari touba tai:

Melemgi mafam sinba thungna achumba amadi ningtambagi pandamda pangthoknabagum, International Human Rights Day na lakpada Manipur ( Kangleipak ) Furupki Meeyamna masagi enak khullaba puwaribu manglomda thamduna numit asibu Manipur ( Kangleipak ) ki mangkhraba Ningtambabu karamna hanjin-gadage haibagi wakhalna mangoinaraga numit asibu pangthokpinaba CorCom na Leibak Meeyamda ningsingjari.

December 10, International Human Rights Day 2025 asina lakpada CorCom na Manipur (Kangleipak) meeyamgi mafamda meeyamgi hak ngakchanabagidamak apunba lantheng ama changsinminnaba chummi haiba wafam asi thamjari. Masi echam chamba ehou ama natte, India leingakta achouba singnaba amani. India leingakna Melemgi lan-gi Chatna-Pathap thugaiba, yelhou furup eikhoigi lam munba amadi yelhou meeyamda chatthariba otpi-neibibagi maiyokta changsinba achouba singnaba amani. Masiga eroinana eikhoina Melemgi meeyamda India leingakna Manipur meeyambu otpiriba asigi achum aran yenglaga thabak loukhatpinaba haijari.

UDHR gi laothokwarol asida yaoribasing asi Manipur ( Kangleipak ) yaona Melemgi neihatpiraba furup kayagi achumba wayel fangnanaba arangba liklamni. Houjik erichasing punna khutsamnaduna eikhoigi mangkhraba ningtamba adu fangnanaba ehoubu awangba thakta changsinbagi matam chap chare. December 10 na lakpada anouba thounana mangjil thaduna ningtamlaba Melemgi leibak mayamgi manungda Manipur ( Kangleipak ) su tinba ngamnaba hanba leitaba laanjang ama Manipur furup meeyamna changsinba ngamba oirasanu.

Kangla/Dated.
The 9th December, 2025.

PUBLICITY COMMITTEE, CORCOM.


Official File CorCom PR 10 Dec – 09 Dec 2025 (1)

Add a Comment

Your email address will not be published.